Kasteel BROICH of BROECK - Montzen (V.V.V. Drie grenzen)

KASTEEL BROICH (Montzen)

Dit kasteel is, vandaag genoemd "Kasteel Broich", maar zijn echte benaming is BROECK.

Het woord Broeck betekent in het lokale dialect moeras/drassig weiland.

Als men kasteel Broeck van een afstand bekijkt, doet het sterk denken aan Streversdorp, dat op slechts enkele honderden meters afstand ligt.

Hun beider ligging heeft veel overeenkomsten: dezelfde rust, bede geïsoleerd, hetzelfde soort terrein dat lager ligt clan het omringende land, dezelfde grachten, dezelfde vijvers (die op deze plaats zelfs samenkomen).

De vijver van kasteel Broeck aan de noodwestzijde, had een oppervlak van ongeveer drie hectare. Helaas heeft men hem enkele jaren geleden grotendeels drooggelegd. In sommige perioden uit hun historie zijn de beide Heerlijkheden toe aan dezelfde familie, namelijk de Van der Heyden genoemd Belderbusch.

Kasteel Broeck is een agglomeraat van vier gelijksoortige gebouwen (opgetrokken uit natuursteen) die min of meer asymmetrisch ten opzichte van elkaar liggen en dat veel hoeken heeft. Het geheel is op een iets bredere, schuin aflopende benedenbouw geplaatst. Het zeer grillige dek dat met leisteen is bedekt, is zeer bijzonder.

Beide gevels, aan de noorden de zuidkant, hebben in het midden een ingangsdeur waarboven we, ter hoogte van de dakrand, een driehoekige timpaan aantreffen, voorzien van een ovaal venster. In tegenstelling tot de zuidgevel waar het centrale gedeelte een stuk terug ligt ten opzichte van de vleugelgebouwen, steekt het middenstuk van de noordgevel iets uit ten opzichte van de rest.

Van die kant wordt de ingangsdeur slechts voorafgegaan door vier of vijf stenen treden en geeft direct toegang tot het naburige terrein waarvan de grachten dichtgegooid zijn. Het oudste gedeelte van het bouwwerk schijnt de zuidoostvleugel te zijn. Het geheel heeft in de zeventiende eeuw ingrijpende veranderingen ondergaan, onder andere door de vergroting van de ramen, en heeft een zeer solide en sober karakter. Voordat we het kasteel binnengaan over de gemetselde stenen brug, die de vroegere ophaalbrug vervangt, zien we aan de rechterzijgevel een deurraamopening waarvan de benedenste gedeelten van de verticale stijlen uit mensfiguren bestaan; ongetwijfeld de overblijfselen van een vroegere open haard.

De begane grond is eveneens opmerkelijk door zijn omvang en de verdeling van de diverse vertrekken die alle uitkomen op de ingangshal vanwaaruit de trap begint. De kamer aan de rechterkant, die momenteel als rommelkamer dienst doet, is geheel bekleed met beschilderd doek uit de achttiende eeuw, met daarop voorstellingen van jachtpartijen, drijfjacht op damherten, eendenjacht, wolvenjacht en hertenjacht. Dit is tot de Tweede Wereldoorlog goed bewaard gebleven, maar heeft gedurende de oorlog veel geleden van de bezetting door militairen.

Jammer genoeg hangen op sommige plaatsen zelfs stukjes doek los!! Een spoedig verdwijnen van dit doek valt te vrezen. In de grote woonkamer aan de noordzijde is een fraaie marmeren open haard in Lodewijk XVI-stijl met daarboven mooi pleisterwerk. In het kleine aangrenzende vertrok vinden we een kleinere open haard met drie panelen, voorzien van paarsrooskleurige delftsblauwe tegeltjes, die zijn ingebracht in een gietijzeren raamwerk. In het kleine vertrek aan de linkerkant van de zuidelijke ingang vinden we een open haard met bruingeverfde mensfiguren als omlijsting.

Volgens Eug. Poswick waren het kasteel en het grondgebied van Broeck afhankelijk van het provootschap van de Notre Dame d'Aix la Chapelle. In de zestiende eeuw is het landgoed eigendom van de familie Van der Heyden genoemd Belderbusch, die gedurende bijna twee eeuwen eigenaar blijft. Men noemt in 1557 Dirick Belderbusch van den Broeck. Over de daaropvolgende zeventig jaren is niet bekend wie de opeenvolgende eigenaren zijn. In 1627 verschijnt er op Broeck een zekere Pierre van der Heyden. In 1644 (op 28 augustus) is de Heerlijkheid Broeck in handen van Dederich van der Heyden. Hij was gehuwd met Marie van der Heyden van Streversdorp. Deze bleef zeker tot 1660 eigenaar van Broeck. Hij sterft in 1666. zijn weduwe is in 1694 nog steeds in leven. Van 1686 tot 1697 wordt Théodore Dominique van der Heyden genoemd als heer van Broeck.

Hij was waarschijnlijk de zoon van eerdergenoemde. Hij verkoopt het kasteel in 1699 aan Jean Josse de Harcking, ruiter van het Heilige Roomse Rijk, die op Broeck sterft op 17 oktober 1709. Hij was gehuwd met Sophie Emonts. Zijn zoon Winand Henri de Harcking (geborene 20 februari 1686 te Limbourg eveneens ruiter van het Heilige Roomse Rijk) volgt hem als eigenaar op. Hij sterft op 21 juni 1744 op het kasteel. Hij was gehuwd met Anne Catherine Romer (+1746 te Limbourg). Zen zus Catherine Ernestine de Harcking, geborene te Broeck op 4 september 1702, gestorven op 14 december 1735 te Ankols trouwt met Jean Frangois de Hertwick. Het is zeer aannemelijk dat haar broer Winand Henri, enkele jaren voor zijn dood, de Heerlijkheid aan haar had overgedragen, want zij is na hem Vrouwe van Broeck.

Het bezit gaat vervolgens over op haar dochter Ludovica Dorothée de Hertwick die in haar eerste huwelijk trouwt met Werner Edmond de Broich en hertrouwt met baron Philippe de Witte de Limminghe, schepen van Aken, die door dit huwelijk heer van Broeck werd. Het bezit wordt door zijn zoon, Charles Henri de Broich (1765-1834) echtgenoot van barones Marie Anno Louise de Sluse (+1831) overgenomen. Het landgoed gaat ná hun over op hun zoon, baron Louis Charles Ferdinand de Broich die trouwt met Flore Hyancinthe Pollart do Canivris.

Hun dochter; baronnes Eulalie Marie Flore de Broich (+16 november 1912) echtgenote van Alphonse J.B.F. Ysebrant de Lendonck, wordt vervolgens eigenaresse van Broeck, middels notariële akte van boedelscheiding (notaris Portaels te Brussel op 6 juni 1868) en schenkt het (door middel van notariële akte op 25 november 1883 door notaris Xhaffaire te Montzen) aan haar zoon Ernest Louis Ysebrant de Lendonck (1850-19121). Deze laatste was getrouwd met Nathalie Deudon d'Heysbroeck (1852-1907).

Na de dood van hun vader wordt het landgoed verdeeld onder de nabestaanden Ysebrant de Lendonck. Het landgoed omvatte op dat moment het kasteel, zes naburige boerderijen met een totale oppervlakte van 109 hectare. Middels notariële akte van 7 augustus 1913 (notaris Xhaflaire) worden drie boerderijen toegewezen aan respectievelijk Stephane, Gaston, Margueritte Ysebrant de Lendoncks.

+ in onze rubriek FOTO'S Het kasteel en de drie andere boerderijen, 54 hectare omvattend, worden toegewezen aan hun zus Christine Françoise Louise Ysebrant de Lendonck (geboren in 1879), echtgenote van baron Otto Herman de Mentonck. Deze hebben hun deel van het oude landgoed weer verkocht aan de Nederlandse industrieel Jean Canisius de Schinnen les Sittard; (notariële akte van 2 juli 1935). Een van de boerderijen van Broeck is genaamd Nieuwhuys, niet te verwarren met de gelijknamige kasteelboerderij die momenteel niet meer bestaat, maar vroeger op enkele honderden meters ten oosten van kasteel Belderbusch lag.

NB: Tegenwoordig behoort kasteel Broich toe aan baron Karl von Broich.

Uit "LES DELICES DU DUCHE DE LIMBOURG van Guy POSWICK" - (1951).